Καστοριάδης, Κορνήλιος

(Κωνσταντινούπολη 1922 – Παρίσι 1997). Φιλόσοφος. Εγκαταστάθηκε σε μικρή ηλικία στην Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά, οικονομικά και φιλοσοφία. Από τα φοιτητικά του χρόνια σύχναζε στον κύκλο του Αρχείου Φιλοσοφίας, μέλη του οποίου ήταν, μεταξύ άλλων, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Το 1937 πραγματοποίησε πολιτική μεταστροφή και προσχώρησε στην Κομουνιστική Νεολαία Ελλάδας (ΚΝΕ), ενώ το 1941 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Η γνωριμία του με τον Άγη Στίνα (ψευδώνυμο του Σπύρου Πρίφτη, ενός εκ των ιδρυτών του ΚΚΕ, ο οποίος διεγράφη το 1931 από τον γραμματέα του κόμματος, Ζαχαριάδη, και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του τροτσκισμού στην Ελλάδα), υπήρξε καταλυτική και τον ώθησε στην ένταξή του στο τροτσκιστικό κίνημα. Το 1945, έπειτα από θανατική καταδίκη που του επιβλήθηκε για την πολιτική του δράση, διέφυγε στο Παρίσι μαζί με άλλους δύο σημαντικούς Έλληνες διανοητές, τον Κώστα Παπαϊωάννου και τον Κώστα Αξελό. Στο Παρίσι άρχισε να εργάζεται ως στατιστικολόγος και το 1948 έγινε διευθυντής του κλάδου στατιστικής εθνικών λογαριασμών και μελετών αναπτύξεως στον οργανισμό οικονομικής συνεργασίας και ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Παράλληλα με την άφιξή του στο Παρίσι εντάχθηκε αμέσως στο Διεθνές Κομουνιστικό Κίνημα (PCI) και, μέσα σε έναν χρόνο, συγκρότησε μαζί με τον Κλοντ Λεφόρ μια τάση η οποία αποσπάστηκε από το τροτσκιστικό κίνημα και οδήγησε στη δημιουργία του περιοδικού Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1948-66), το οποίο συσπείρωσε μεγάλο αριθμό διαφωνούντων Γάλλων τροτσκιστών διανοητών, μεταξύ των οποίων και ο Ζαν Φρανσουά Λιοτάρ. Το περιοδικό άσκησε επί πολλά χρόνια κριτική στο γραφειοκρατικό σοβιετικό μοντέλο αλλά και στην εναλλακτική λύση του μαοϊσμού, για να φτάσει στα τελευταία χρόνια της έκδοσής του στην πλήρη απόρριψη της μαρξιστικής θεωρίας, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η θεωρία του Μαρξ, ενταγμένη στα καπιταλιστικά πλαίσια, αντιστρατεύεται την επανάσταση. Τα κείμενα του Κ. στο περιοδικό εντάχθηκαν σε δύο βιβλία τα οποία κυκλοφόρησαν αργότερα: Η γραφειοκρατική κοινωνία (1973) και Η πείρα του εργατικού κινήματος (1974). Μετά τα γεγονότα του Μάη του ’68 κυκλοφόρησε το βιβλίο Μάης 1968: Το Ρήγμα, το οποίο έγραψε σε συνεργασία με τους Εντγκάρ Μορέν και Κλοντ Λεφόρ, ενώ στη συνέχεια έκοψε τις γέφυρες με το επαναστατικό κίνημα και, διευρύνοντας το φιλοσοφικό του υπόβαθρο, ήρθε σε επαφή με τον στρουκτουραλισμό, απότοκο επιστημονικό ρεύμα του Σοσίρ, του Λεβί Στρος και του Λακάν, στους οποίους άσκησε κριτική, καθώς και με την ψυχανάλυση. Το 1974 ονομάστηκε επίσημα ψυχαναλυτής και δημιούργησε τη δική του ομάδα, ερχόμενος σε ρήξη με τον Λακάν. Στη δεκαετία του 1970 εξέδωσε τα δύο σημαντικότερα φιλοσοφικά βιβλία του, Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας (1974), το πρώτο μέρος του οποίου αποτελείται από αδημοσίευτα κείμενα για το περιοδικό Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα, και Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου (1977), στο οποίο προσπάθησε να διερευνήσει τους λόγους για τους οποίους απέτυχαν οι δύο σημαντικότεροι κατ’ αυτόν πολιτικοί στοχαστές της δυτικής κοινωνίας, ο Αριστοτέλης και ο Μαρξ, να συνδυάσουν την ελευθερία του πράττειν με την πολιτική, δίνοντας όμως προβάδισμα στη σκέψη του Αριστοτέλη. Στη δεκαετία του 1980 ο Κ. συνέχισε να ασχολείται με τα ζητήματα της αυτονομίας, της ουσιαστικής κοινωνικής ισότητας και της πολιτικής οικολογίας. Το 1981 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Μπροστά στον πόλεμο, στο οποίο διαπραγματεύτηκε θέματα της ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης υπήρξε από τους πιο λαμπρούς και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες διανοούμενους του 20ού αι. (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα».).